Μητέρα, λέξη μαγική, πολύτιμο πετράδι-Ποιήματα-πίνακες ζωγραφικής-Τραγούδια

Στέλιου Σπεράντζα: «Μητέρα, λέξη μαγική, πολύτιμο πετράδι, ένα στολίδι της ψυχής και της ζωής το χάδι. Κι ο Χριστός στον Ουρανό, είπε προτού πεθάνει, την Παναγιά μητέρα μου, πρόσεχε Ιωάννη».

Φωτογραφία, Κώστας Μπαλάφας

Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, «Μάνα μου εγώ ΄μαι τ΄ άμοιρο, το σκοτεινό τρυγόνι, όπου το δέρνει ο άνεμος, βροχή που το πληγώνει. Στην αγκαλιά σου την γλυκειά, μανούλα μου ν΄ αράξω, μες το βαθύ το πέλαγο αυτό πριχού βουλιάξω»
 

Ο ποιητής, Νικηφόρος Βρεττάκος με τη μητέρα του.
Πηγή φωτογραφίας
Νικηφόρος Βρεττάκος
Την πλάση αδειάστε! φέρνω τη μητέρα μου
κι ο θεός για λίγο απέξω ας περιμένει
την κούραση της να χωρέσει η μέρα μου.
Ανοίχτε! Ανοίχτε! Φερνω τη μητερα μου
μ’ όλο το σύμπαν του εαυτού μου αγκαλιασμένη.


 
Νίκος Γκάτσος-Ένας ευαίσθητος ληστής
Αν με πηγαίναν αύριο στην κρεμάλα
 μανούλα μου μανούλα δόλια μάνα
 ξέρω ποιανού το δάκρυ στάλα στάλα
 θα ’πεφτε από τα μάτια τα μεγάλα
 μανούλα μου μανούλα δόλια μάνα.

Ζωγράφος, Νικόλαος Γύζης
Εκ του πλησίον»-Οδυσσέας Ελύτης
Κι ένα τέταρτο μητέρας αρκεί για δέκα ζωές,
και πάλι κάτι θα περισσέψει,
που να το ανακράξεις
σε στιγμή μεγάλου κινδύνου.
 
Σε ποίηση του Οδυσσέα Ελύτη, μουσική του Μίκη Θεοδωράκη και ερμηνεία από τον Γρηγόρη Μπιθικώτση.
Από το έργο ΑΞΙΟΝ ΕΣΤΙ.
Της αγάπης αίματα με πορφύρωσαν
και χαρές ανείδωτες με σκιάσανε
οξειδώθηκα μες στη νοτιά των ανθρώπων
μακρινή μητέρα ρόδο μου αμάραντο


Γύζης Νικόλαος – Gyzis Nikolaos [1842-1901]
Μητέρα με μωρό
Ο Κωστής Παλαμάς χαρακτηρίζει τη μάνα του:
«γλύκα του κεχριμπαριού / και χάρη του μαγνήτη(…),
ομορφιά τ’ αυγερινού / και φως του αποσπερίτη.
…Μητέρα της ζωής / γεννήτρα και τεχνίτρα» ( «Τάφος» )

Ζωγράφος, Ιακωβίδης Γεώργιος
  Άγγελος Σικελιανός:(«Της μάνας μου»)

 Ω μάνα μου, εφταπάρθενη / βαθιά αγκαλιά
που ως ουρανός ανοίγει!(…)
Πάντα θα ’ρτω να χαϊδευτώ / στα γόνατά σου απ’ τ’ αχνό
της ευλογίας το χέρι, / να πω τον λόγο τον παλιό:
“Μάνα, φωτιά με βύζαξες / κ’ είναι η καρδιά μου αστέρι;”»
Τάσος Λειβαδίτης -«Μητρότητα»
Δυο μητέρες όμοιες, πλαγιασμένες σε δυο φέρετρα
Λες κι η απέραντη πλημμυρισμένη της μητρότητα
που την είχε κάνει να ζήσει αμέτρητες ζωές
να μη χωρούσε τώρα μόνο σε ένα θάνατο.


«Βιογραφικός πίνακας»-Κική Δημουλά
Σ’ αυτό το μπαλκόνι / σ’ αυτό το χαμόγελό
τ’ απογεύματα, η μάνα μου
το δυσανάγνωστό της πρόσωπο / εκθέτει.
Ο χρόνος το συνέγραψε / χωρίς έξαρση
από τη νύχτα σε νύχτα
σε γλώσσα πόνου ρέουσα
γεμίζοντας / κατεβατά φθορά
Κι ούτε ένα λάθος γέλιου.

Ζωγράφος, Νικόλαος Γύζης
Ο Ναπολέων Λαπαθιώτης στο ποίημα του με τίτλο «Δάκρυα» απευθυνόμενος στη νεκρή μητέρα του, αναπολεί το «παραδεισένιο» σπίτι τους και καταλήγει:
Δεν είναι τίποτα στο σπίτι, Μάνα μου,
να μη Σε φέρνει ολάκερη στη σκέψη,
 και μήτε τίποτα στη ζωή μου, Μάνα μου,
που να μη το ’χεις κάπως σημαδέψει.(…)

Κι όχι τα μέρη εκείνα, μόνο, Μάνα μου,
κάτι, για μένα, έχουν του Παραδείσου,
μα ως και τον ίδιο τον εαυτό μου, Μάνα μου,
τον αγαπώ, γιατί ήτανε παιδί Σου...
Μυρτιώτισσα-Μανούλα
Τρέμω, μανούλα! Τ’ άρρωστό σου βήμα
μέρα τη μέρα πιο βαρύ αγρικιέται.
της αγιασμένης σου ζωής το νήμα
ωιμένανε! αρχίζει και μετριέται!
Αχ! Να σε κρύψω θέλω από τη Μοίρα!

Ζωγράφος, Ράλλης Θεόδωρος
Κωνσταντίνου Καβάφη «Δέησις»:
Η θάλασσα στα βάθη της πήρ’ έναν ναύτη.
H μάνα του, ανήξερη, πηαίνει κι ανάφτει
στην Παναγία μπροστά ένα υψηλό κερί
για να επιστρέψει γρήγορα και να ’ν’ καλοί καιροί.

Ζωγράφος, Mary Cassatt
Τέλλος Άγρας, "Μάνα και γιος"
Στα δάκτυλα, στα μέτρα του,
το πλέξιμό σου πλέχεις.
Θυμάσαι τα χεράκια του
και τα δικά σου βρέχεις…

Μητέρα του πολεμιστή
και του στρατιώτη ταίρι
-αχ, όπου δεν αγάπησε
το χωρισμό δεν ξέρει.

Μα η δάφνη έχει το δρόμο της
κι η νίκη το δικό της.
Ανάμεσα ουρανού και γης
παλεύει ο στρατιώτης.

Και, μια, τον κράζει κάτω η γης
και, μια, ουρανός τον θέλει
-που ιδεί τα κάλλη τ’ ουρανού,
η γης δεν τονέ μέλλει.

"Θ αφήσω τη μανούλα μου"
Στίχοι: Δημήτρης Χριστοδούλου
Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης
Θ' αφήσω τη μανούλα μου και το φιλί μου πίσω
καθώς τ' αστέρι που κυλά, στην ξενιτιά θα σβήσω.
Θα τις θυμάμαι τις στιγμές αργά Σαββάτο βράδυ
που λάμπανε τα χέρια της αστέρια στο σκοτάδι.

Με τάιζε γλυκό ψωμί και μου 'στρωνε να γείρω
ήταν τα χέρια της φτερά και το φιλί της μύρο.
Και το πικρό μας σπιτικό ως έμπαινε η μέρα
γινόταν ύμνος και ψαλμός, είχε ζωής αέρα.

Ήταν η θάλασσα φιλί και ο αφρός αγάπη
ήταν παιχνίδι ο άνεμος και το τραγούδι αλάτι.
Ήταν ευχή ο ουρανός κι ο ορίζοντας ελπίδα
γιορτή ο μόλος κι ο γιαλός που δεν την ξαναείδα.

Artist: Gustav Klimt
Γιάννη Ρίτσου «Το Εμβατήριο του ωκεανού»
Μητέρα, ποιος χτυπάει
τη γαλάζια καμπάνα του ορίζοντα;
Ακούσαμε το τραγούδι της θάλασσας
και δε μπορούμε πια να κοιμηθούμε.
Μητέρα
μη μου κρατάς το χέρι.

Άκουσε το τραγούδι μας μητέρα
το τραγούδι του νέου ταξιδιού.
Εσύ που κλαις το θάνατο
δε μας γνωρίζεις.

Η θάλασσα δεν κλαίει.
Τραγουδάει.

Το ’ξερες πως θα φύγουμε μητέρα
κι αλάτιζες το δείπνο μας με δάκρυ
σκυφτή και λυπημένη κάτω απ’ τ’ άστρα…
Μητέρα
ο ουρανός γκρεμίστηκε
στα δάκρυα των αθώων.

Μητέρα δε μας μένει τίποτα.
Πού θ’ απαγγιάσουμε;
Πού θα κοιμηθούμε;
Γιάννης Ρίτσος - Ἐπιτάφιος
(Θεσσαλονίκη. Μάης τοῦ 1936. Μιὰ μάνα, καταμεσὶς τοῦ δρόμου,
μοιρολογάει τὸ σκοτωμένο παιδί της. Γύρω της καὶ πάνω της,
βουΐζουν καὶ σπάζουν τὰ κύματα τῶν διαδηλωτῶν - τῶν ἀπερ-
γῶν καπνεργατῶν. Ἐκείνη συνεχίζει τὸ θρῆνο της):
<<Γιέ μου, σπλάχνο τῶν σπλάχνων μου, καρδούλα τῆς καρδιᾶς μου,
πουλάκι τῆς φτωχιᾶς αὐλῆς, ἀνθὲ τῆς ἐρημιᾶς μου>>


Τύψεις -Ντίνος Χριστιανόπουλος
Οσο περνούν οι μέρες
και μακραίνει η ηλικία της σεμνότητας
αισθάνομαι
τις ανεπαίσθητες ραγισματιές εντός μου
από νύχτα σε νύχτα να πληθαίνουν:
δρόμοι που πήρα με χαμηλωμένα μάτια
φώτα που πέσαν πάνω μου ανελέητα
λόγια πιο πρόστυχα κι απ' τις χειρονομίες
- μα πιο πολύ, η όψη της μητέρας μου
όταν γυρνώ αργά το βράδυ
και τη βρίσκω
 μ' ένα βιβλίο στο χέρι
να προσμένει
 βουβή ξενυχτισμένη και χλομή.

Léon Perrault, 1894 - Mother with Child

Ρώμος Φιλύρας, "Μητέρα"
`ανοιγοκλείνει η κουρτίνα και πίσω να φεύγουν,
να`ρχονται εδώθε, να μας αγγίζει η πνοή των,
κι οι τεμπελιές μας οι αθώες που πάντα μας ρεύουν,
ν`ανοιγοκλείνουν κι αυτές, δροσισμένες μαζί των.

Μαζί μ` εκείνες, που πλάι μας με λύσσα βρυάζουν,
μες την αυλή, στο σαλόνι, στον πολυθόρυβο δρόμο,
που μας κοιτάνε, μας γνέφουν, γελούν και φαντάζουν
προς τη ματιά μας και στ`όνειρο και με πανέρια στον ώμο.

Στο γλυκολάλο τ`αέρι, ανεμίζει και φέρνει
τα προσωπάκια τους όλα, γλυκά, ροδισμένα,
είναι ξανθές και μελάχρες, λαχτάρα τις παίρνει
γι`αυτά τα μάτια μας σε γλυκό δάκρυ λουσμένα.

Θα μπουν μαζί και θ`απλώσουν τα χέρια,
θα μας χαϊδέψουν μαλλιά, στον αγέρα σπαρμένα,
θα μας μιλήσουν γλυκά σ`αγκαλιάσματα αιθέρια,
θα μας φιλήσουν με χείλη απαλά, μυρωμένα.

Κι όπως η βάρκα, το κύμα μες στο μαϊστράλι,
όπως σαλεύουν να φτάσουν, ν`αγγίσουν στο μώλο,
έτσι τις σέρνει σε μένα, κοντά στ`ακρογιάλι,
εν`αεράκι, ν`αδειάσει το τσούρμο τους όλο.

Να ξεχωρίσουνε τέλος τα σώματα εμπρός μου
απ`την ανοιγμένη κουρτίνα στήλες να προβάλλουν,
από μακριά κι αν φθασμένες, τα πέρα του κόσμου,
να γίνουν σωστές σιλουέτες, χωρίς ν`αμφιβάλλουν.

Κι όλο να τρέμει η κουρτίνα, κοντά στο φεγγίτη,
όλο ν`αμπώχνουν οι πρώτες, λαχτάρα να ιδούνε,
ναν τις ιδώ να γεμίζουνε τέλος το σπίτι,
να μη χωρούν και να μείνουν και στην αυλή να μιλάνε.

Ήρθαν, μα δεν τις θέλω τόσες κοντά μου,
είναι πάρα πολλές, με κουράζουν, μ`αλλάζουν,
παρ`τες, μητέρα! να φύγουν, αν ήρθαν, αλιά μου .
Ολα τα βίτσια μου αν δουν, θα σπαράξουν.

Είναι πολλές, ένα πλήθος εγκάρδιο για μένα,
γιατί δεν ήπια παρά την ψυχή των,
μόνο τα λόγια τους άκουσα, μάνα μου, τα χαϊδεμένα,
κι ύστερα φύγαν, ήταν πάρα πολλές, προς τη γη των.

Είχα φυλάξει βαθιά μου μονάχα τη χάρη,
μονάχα τ`όνειρο δεν ονειρεύομαι τώρα;
Χωρίς ν`αφήνουν κανέναν ίσκιο κι αχνάρι,
τις είχα ιδεί να μου φέρνουν περίσσια τα δώρα.

Ζωγράφος, Απόστολος Γεραλής
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΤΣΑΤΣΟY
ΤΟ ΚΟΝΙΣΜΑ ΤΗΣ ΜΑΝΑΣ ΜΟΥ
Μπρος στο δικό σου κόνισμα,
που ήτανε της γιαγιάς, της προγιαγιάς μου
το άγιο κόνισμα
το ασημωμένο
της Παναγιάς της Μυρτιδιώτισσας
που λεν πως είναι
της θάλασσας η Παναγιά,
των πειρατών, των πλάνητων
και των ξεριζωμένων.
Στο κόνισμά σου μπρος
σταυροκοπιέμαι
καλά-καλά δεν ξέρω, κάποτε
αν είσαι Εσύ, μητέρα μου,-
ή αν είναι Εκείνο,
όμως κάτι άξιο και άχραντο είναι
ένα μονάκριβο για μένανε,
μέσα στα απέραντα του κόσμου.




Ελληνίδα Μάνα Cesare dell’Acqua – 1860
Η μάνα των θλιμμένων-Λάμπρος Πορφύρας
ΤΟΥ Χάρου τὸ λιβάνι πάλι τώρα
Σκορπάει τὴ βαρυά του μυρωδιά.
Θανατικὸν ἐπλάκωσε τὴ χώρα
Κ' ἐνέκρωσε ὅλα τὰ μικρὰ παιδιά.

Τῆς ἐκκλησιᾶς ἀνοίγει ἡ πλατειὰ θύρα
Κι' ἀργά, σκυφτοί, περνοῦν οἱ χριστιανοί.
—Ἐλέησόν μας, τὤγραφεν ἡ Μοῖρα,
Τὸ θέλημά σου, Θεέ μου, ἂς γενῇ.

Δυὸ νηὲς μανοῦλες, κλαῖν, μοιρολογοῦνε,
Ἄλλες, τρελλές, τραβοῦνε τὰ μαλλιά,
Κι' ἄλλες, βουβές, χείλη νεκρὰ φιλοῦνε,
Καμμιὰ δὲν παίρνει πίσω τὰ φιλιά.

Καὶ ἡ καλὴ μάνα τῶν θλιμμένων μόνο
Ζωγραφιστή, στὸ θόλο ἐκεῖ ψηλά,
Εὐτυχισμένη, μέσ' τὸν ξένο πόνο,
κυττάζει τὸ παιδί της καὶ γελᾶ....
Alexandra Frosterus-Såltin - Mother with Her Sleeping Child

Μελισσάνθη, «Η μπαλάντα της μάνας»
“Την ώρα αυτή που τα μωρά ξυπνάνε
πάνω στου στήθους τη ζεστή φωλιά
πού να ‘ναι κι ο δικός μου γιος; πού να ‘ναι;

Στης θάλασσας μέσα την αγκαλιά
με δίχως νανουρίσματα κοιμάται…
Κοιμάται ο γιος μου μη μου τον ξυπνάτε
κύματα, πιο βαθιά μη μου τον πάτε
της άρμης σας πικρά είναι τα φιλιά.

Ποιο άλλο μικρό δέχτηκε τέτοια χάδια;
Πίνει για γάλα τον πικρόν αφρό
του κύματος φοράει τα τυλιγάδια
τριγύρω στο λαιμό τον τρυφερό.
Πού είδατε αλλού τέτοιο ακριβό γιορντάνι;
Νάνι του, νάνι, νάνι- νάνι- νάνι
Σωπάτε, νάνι, το παιδί μου κάνει
Κι έχει για κούνια, τώρα το νερό.

Και για πνιγμούς, για τραγικά ναυάγια
μέσα στις νύχτες του όλο ιστορεί.”
Για της νεράιδας- θάλασσας τα μάγια
Που παίρνει όποιον τις νύχτες τη θωρεί
– Αποκοιμούνται στο μαστό τα βρέφη –
Μένανε, η άρμη το παιδί μου τρέφει
με το μικρό του δαχτυλάκι γνέφει
της τρικυμίας ν’ αρχίσουν οι χοροί.

Μ’ απόψε, η θάλασσα είναι σαν το λάδι
– πλατειά, θαρρείς, που απλώθηκε στρωμνή –
μαυρίζει, αίμα πνιγμένου, το σκοτάδι.
Παιδί μου, ακούς της μάνας τη φωνή;
Πού απόψε, αυτή σου σιγοτραγουδάει:

“Μαζί θα κοιμηθούμε, πλάι πλάι
νάνι, κανένας μη μου το ξυπνάει
γιατί η καρδούλα του ίσως να πονεί.”
(“Τα ωραιότερα ποιήματα για τη μάνα”, εκδ. Καστανιώτης)
ΠΗΓΗ
Στίχοι για το τραγούδι Μάνα, του πρόσφυγα το αχ-
Πουλόπουλος Γιάννης 1976
Στίχοι-Δημήτρης Ιατρόπουλος
Μουσική-Γιώργος Κατσαρός
Μάνα, του πρόσφυγα το αχ
σπάζει τα καλντερίμια.
Αχ να σκορπούσανε τα μαγικά
να ‘μασταν σαν και πρώτα,
στα ρημαγμένα μας τα σπιτικά
ν’ ανάβανε τα φώτα.

Μάνα, του πρόσφυγα το αχ
σπάζει τα καλντερίμια.
Μπήκανε νύχτα στο μαχαλά
κι αφήσανε συντρίμμια.

Αχ να γινότανε για μια φορά
αρχοντικό τ’ αχούρι
και να λαλούσε στην ανηφοριά
ρωμαίικο σαντούρι.

Μάνα, του πρόσφυγα το αχ
σπάζει τα καλντερίμια.
Μπήκανε νύχτα στο μαχαλά
κι αφήσανε συντρίμμια.
Μάνα, του πρόσφυγα το αχ
σπάζει τα καλντερίμια.

Στίχοι: Ιάκωβος Καμπανέλλης
Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης
Ερμηνεία :Γιάννης Πουλόπουλος
Το ψωμί είναι στο τραπέζι
το νερό είναι στο σταμνί
το σταμνί στο σκαλοπάτι
δώσε του ληστή να πιει
Το ψωμί είναι στο τραπέζι
το νερό είναι στο σταμνί
το σταμνί στο σκαλοπάτι
δώσε του Χριστού να πιει
Δώσε μάνα του διαβάτη
του Χριστού και του ληστή
δώσε μάνα να χορτάσει
δωσ’ του αγάπη μου να πιει
Η μάνα μου το Πάσχα - 2014
Στίχοι: 
Άντης Ιωαννίδης
Μουσική: 
Αλκίνοος Ιωαννίδης
Παιδί
που μ’ αγγελόσκιαζε το φως
και νύχτωνε νωρίς κοντά στους κατηφέδες.
Η μάνα μου
σαν βύζαινε μια χούφτα σαλιγγάρια,
ξύπναγε δίπλα στο κορμί της
κι έκλαιγε να σπάσει.
Ποιος ν’ ακούσει...
Έξυνα επάνω της στεχνά νερά,
παλιές εφημερίδες.
Έσκυβα και μάζευα κομμάτια παρακάλια,
μανικετόκουμπα χρυσά,
τα σκουλαρόκια της δειλά,
τα περιστατικά της ομορφιάς της.
Κι όπως πανσέληνος μικρή
ανέτελε στον κόρφο της,
πύρωνα φύλλα προσευχής
κι έβγαινε πάλι στην αυλή,
ψηλή,
φυτρωμένη,
η μάνα μου το Πάσχα.
Παιδί
που μ’ αγγελόσκιαζε το φως
και νύχτωνε νωρίς κοντά στους κατηφέδες.
ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ
(η μάνα στο παιδί της)
Γιάννης Ζαρκάδης
Με δικά της έξοδα
Μια κόρη ξανθιά, η σελήνη
Με δικά της φλουρί μου
Με το φιτίλι και το λάδι της
Τις νύχτες που πάμε μας φέγγει
Να περνάμε τις γραμμές
Και τα συρματοπλέγματα
Με δικά της,
Μας πάει στα κρυφά σχολειά
Μας ανεβάζει στα ουράνια
Στην ασημένια της πατρίδα
Και ύστερα,
Μας στρώνει για τον ύπνο του δικαίου
Τα σεντόνια του σύμπαντος.
Με δικά της έξοδα
Φτάνει ως εδώ η θάλασσα
Η μάννα της μάνας μου
Με δικά της φλουρί μου
Μας στέλνει τα παιδιά, τα κύματά της
Και τα γαλάζια ξένα της.
Μας παίζει κρυφτό, μας νανουρίζει.
Και στην επιστροφή
Με δικά της
Μας παίρνει αγκαλιά
Στα μπλε της λιβάδια μας θηλάζει.
Και ύστερα
Μας πάει σιωπηλά
Κάτω στα βαθιά της
ΠΗΓΗ
https://shaktiartlife.blogspot.com/2020/02/blog-post.html

«Μητρική στοργή» -Πίνακες Ζωγραφικής /ΕΔΩ