Το όστρακο πέρασε κυρίως σαν σύμβολο ομορφιάς στην αρχαία Ελλάδα, σαν υλικό επεξεργασίας στη ρωμαϊκή εποχή, σαν θρησκευτικό σύμβολο στη βυζαντινή αυτοκρατορία, σαν οικονομική μονάδα στην προ-κολομβιανή περίοδο στην Αμερική και την Αφρική, σαν αντικείμενο Τέχνης και Αρχιτεκτονικής στην Αναγέννηση, (συμπεριλαμβανομένων και των εποχών Baroque και Rococo) και τέλος σαν βασιλικό και αριστοκρατικό προνόμιο στη βικτωριανή εποχή.
Το κοχύλι βρέθηκε να παίζει ουσιαστικούς ρόλους στην ιστορία, στην οικονομία, στην αρχιτεκτονική, στις καλές τέχνες, στη θρησκεία, στη μουσική και το χορό, στη διακόσμηση, στη διαφήμιση, καθώς και στη μαγειρική.
IΣTOPIA και Κοχύλι
Η επιστημονική μελέτη των οστράκων ξεκινά στην αρχαία Ελλάδα τον 4ο π.X.
αιώνα από τις εργασίες του Αριστοτέλη και του Θεόφραστου. O Αριστοτέλης,
πρωτοπόρος ζωολόγος, φιλόσοφος και φυσιοδίφης, στην "περί ζώων ιστορία"
περιγράφει με εξαιρετική λεπτομέρεια το διαχωρισμό των μαλακίων σε
"μαλακόστρακα" και "οστρακόδερμα".
THE SEA-BORN VENUS
By Paul Fischer
Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, η
Αφροδίτη, η θεά του έρωτα και της ομορφιάς, αναδύθηκε από τη θάλασσα
μέσα από ένα κτένι κοντά στις ακτές της Κύπρου.
Τον 15ο π.X. αιώνα στην Τύρο και τη Σιδώνα, ένα είδος οστράκου χρησίμευε για την πορφυρή βαφή των ενδυμάτων και αργότερα των χιτώνων των Ρωμαίων και Βυζαντινών αυτοκρατόρων.
Oι Τύριοι το ονόμασαν Murex purpura και η οικογένεια των oστράκων αυτών ονομάσθηκε Muricidae. Κατά τον Πλίνιο Γάιο η διαδικασία αφορούσε το βράσιμο κατακερματισμένων οστράκων και την εκχύλιση του χρώματος, σε συγκεκριμένους χώρους, τα "Πορφυρεία". Για ένα γραμμάριο βαφής χρειάζονταν 10.000 πορφύρες.
Τον 15ο π.X. αιώνα στην Τύρο και τη Σιδώνα, ένα είδος οστράκου χρησίμευε για την πορφυρή βαφή των ενδυμάτων και αργότερα των χιτώνων των Ρωμαίων και Βυζαντινών αυτοκρατόρων.
Oι Τύριοι το ονόμασαν Murex purpura και η οικογένεια των oστράκων αυτών ονομάσθηκε Muricidae. Κατά τον Πλίνιο Γάιο η διαδικασία αφορούσε το βράσιμο κατακερματισμένων οστράκων και την εκχύλιση του χρώματος, σε συγκεκριμένους χώρους, τα "Πορφυρεία". Για ένα γραμμάριο βαφής χρειάζονταν 10.000 πορφύρες.
Πολλοί πρωτόγονοι λαοί της Αφρικής, ακόμη και σήμερα, χρησιμοποιούν μικρά όστρακα σε ζωνοειδείς περιτυλίξεις του σώματός τους για ιεροτελεστίες και χορούς. Μέσα στους αιώνες το όστρακο Τρίτων (Charonia Tritonis), κοινώς "μπουρού", χρησίμευε σαν μουσικό όργανο.
Το όνομα προέρχεται από το θεό της θάλασσας Τρίτωνα, γιο του Ποσειδώνα και της Αμφιτρίτης. Υπάρχει ένα υπέροχο άγαλμα του Τρίτωνα, έργο του Bernini, στην πλατεία Barberini της Ρώμης, το οποίο θεωρείται ένα από τα γλυπτά αριστουργήματα μπαρόκ της εποχής.
Artist Rudolf Hirth du Frênes (German, 1846–1916)
Title:
Portrait of a Young Girl with Shells
Στην περίοδο της Αναγέννησης η παρουσία του κοχυλιού στη ζωγραφική είναι σημαντική τόσο από άποψη συχνότητας του θέματος, όσο και από άποψη αισθητικής αρτιότητας. Στη χρησιμοποίησή του πρωτοστατούν οι Oλλανδοί ζωγράφοι.
 |
| Από τους ζωγράφους που χρησιμοποίησαν το κοχύλι στους πίνακές τους, επιγραμματικά αναφέρουμε τον S. Botticelli με το περίφημο έργο του η "Γέννηση της Αφροδίτης" (1480).Τον J. del Zucchi με τον πίνακα "Oι θησαυροί της θάλασσας" (1590 στην γκαλερί Borghese της Ρώμης), τον E. de Critz (1645), τον P. Paul Rubens (1625), τους Oλλανδούς D. van Gelder, F. H. Francken (1619), van der Ast, (1656), Rembranat (1650) και A. van Beyeren (1690). |
 |
Τον P. Paul Rubens (1625) |
τον J. del Zucchi με τον πίνακα "Oι θησαυροί της θάλασσας" (1590 στην γκαλερί Borghese της Ρώμης)
 |
Karl Gussow (1843-1907) - The sound of the sea. |
 |
Τους Oλλανδούς D. van Gelder
|
 A. van Beyeren (1690) |
 Balthasar van der Ast(1656) |
 |
Adriaen Coorte, Shells (1697)
|
 |
| Καθώς γλυκά φυσά ουρανός μεσ' σ' αδειανό κοχύλι.... (Άσμα Ηρωικό και Πένθιμο για τον Χαμένο Ανθυπολοχαγό της Αλβανίας).Οδυσσέας Ελύτης |
.jpg) |
| Σαλαμίνα της Κύπρος, Ημερολόγιο Καταστρώματος Γ’. Τα νέα κορμιά περάσαν απ’ εδώ, τα ερωτευμένα Παλμοί στους κόλπους, ρόδινα κοχύλια και τα σφυρά Τρέχοντας άφοβα πάνω στο νερό Κι αγκάλες ανοιχτές για το ζευγάρωμα του πόθου. ...Ω να μπορούσαμε ν' αγαπήσουμε τουλάχιστο σαν τις μέλισσες όχι σαν τα περιστέρια τουλάχιστο σαν τα κοχύλια όχι σαν τις σειρήνες..... (Σάββατο), Γιώργος Σεφέρης |
 |
Κοχύλια γιομισμένα νερό απ' το
|
 |
Από τη συλλογή Μνήμες και παρουσίες (1964) της Ιφιγένειας Διδασκάλου
|
 |
ΑΝΤΩΝΗΣ Θ. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣΤΟ ΚΟΧΥΛΙ
Το κοχύλι που μου χάρισες
ακόμα το κρατώ.
«Θυμάται τη θάλασσα.
Τόσα χρόνια θυμάται τη θάλασσα
κι αναστενάζει.» Ψιθύριζες κάποτε
καθώς τ ακουμπούσες στ’ αφτί.
Εσύ τώρα μια θάλασσα
εγώ ένα κοχύλι που θυμάται
μα πώς ν’ ακούσεις τον αναστεναγμό.
|
 |
(Τραβέρσο) Νίκος Καββαδίας)Mε πορφυρό στα χείλη μου κοχύλι σε προστάζω.Στο χέρι το γεράκι σου και τα σκυλιά λυτά. Aπάνωθέ μου σκούπισε τη θάλασσα που στάζω και μάθε με να περπατώ πάνω στη γη σωστά. (Νίκος Καββαδίας-Πικρία)Ό,τι αγαπούσα αρνήθηκα για το πικρό σου αχείλιτον τρόμου που δοκίμαζα πηδώντας το κατάρτι το μπούσουλα, τη βάρδια μου και την πορεία στο χάρτη, για ένα δυσεύρετο μικρό θαλασσινό κοχύλι. |
 |
| (Τίτος Πατρίκιος, Ποιήματα Ι, 1948-1954) Τίποτα πια Μονάχα η θάλασσα σφυρίζοντας. Ένα μεγάλο κοκύλι Στο στόμα του ορίζοντα |
 |
| (Πρωινό άστρο-Γιάννης Ρίτσος) Ένα ψαλίδι φεγγαριού κόβει θαλάσσια κρίνα κι ένα αλητάκι σπάρος φυσώντας ξεφυσώντας παίζει τη φυσαρμόνικα έξω από τη μισόκλειστη γρίλλια μιας αχιβάδας |
 | |
| ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΙΤΣΟΣ- Η βοή της ζέστης στ' απλωμένα σεντόνια. Στα πέδιλα των παιδιών κοχύλια κι' άμμος. Κύλησε απ' τη σκάλα ο κουβάς με το νερό. Μεμιάς αδίσταχτη η θάλασσα αποκρίθηκε. Τίποτα πια δεν μπορείς ν' αναβάλεις.  <<Κοχύλι>> του Ρουμπέν Νταρίο Ένα χρυσό βαρύ κοχύλι πάνω στην άμμο βρήκα. Μαργαριτάρια φίνα το στολίζαν. με θεία δάχτυλα η Ευρώπη το ‘χε αγγίξει σαν έσκιζε τα κύματα πα’ στον ουράνιο ταύρο. Στα χείλη μου το σήκωσα το βουερό κοχύλι για να σαλπίσω την ηχώ των θαλασσών. το ακούμπησα στο αυτί μου και τα κυανά άκουσα βάθη τον μυστικό τους θησαυρό να ψιθυρίζουν. Γεύομαι τώρα την αλμύρα των πικρών ανέμων που της Αργούς φουσκώναν τα πανιά σαν ερωτεύονταν του Ιάσονα το όνειρο τα αστέρια. και των κυμάτων ακούω το μουρμουρητό και μια άγνωστη λαλιά και μια βαθιά φουσκονεριά κι έναν αγέρα μυστηριώδη… και των κυμάτων ακούω το μουρμουρητό και μια άγνωστη λαλιά και μια βαθιά φουσκονεριά κι έναν αγέρα μυστηριώδη… (Το κοχύλι έχει το σχήμα της καρδιάς.) (Μετάφραση από τα ισπανικά: Παναγιώτης Αλεξανδρίδης)  Αναφορές - εικόνες σε κοχύλια συναντά κανείς και στον Α. Εμπειρίκο, στο Ν. Καββαδία αλλά και στα τραγούδια του Λευτέρη Παπαδόπουλου ή στο Federico Garcia Lorca. Στίχοι Λευτέρης Παπαδόπουλος Στο Μόλυβο, στη Μυτιλήνη θα βρω μια μάγισσα που λύνει τα μάγια που σου έχουν κάνει και την καρδιά σου έχουν μαράνει. Κι όταν λυθούν τα μαύρα μάγια κάτω απ’ των άστρων την ανταύγεια σ’ ένα κοχύλι θα κλειστούμε και στο βυθό θ’ αγκαλιαστούμε. Να μην μας δει ανθρώπου βλέμμα γιατί τα μάγια σαν το αίμα φεύγουνε και ξαναγυρνάνε και την αγάπη τυραννάνε.  William Robert Symonds (1851 – 1934) Ανδρέας Εμπειρίκος, «Το γάλα του αιγιαλού»-απόσπασμα Στην χώρα που ανθούν στις αμμουδιές οι κόρες Τ' άστρα ξυπνούν και φέγγουν άναυδα τη νύχτα Στιλπνά σαν μουσαμάδες των ψαράδων Ενώ τ' αστέρια της θαλάσσης πλησιάζουν Πρώτα λευκά και σχεδόν άχρωμα Έπειτα κόκκινα και ζωηρά Με τα πλοκάμια των σφαδάζοντα Για το εφήβαιον και για τα στήθηΤων νεανίδων. Οι αμμουδιές είναι διάστικτες από κοχύλια Μ' ένα φιλί λησμονημένο μες στα βότσαλα Μ' ένα πουλί που κούρνιασε στα στήθη Κόρης γλυκιάς που του μιλάει και λέγει Πουλί καλό πουλί χρυσό πουλί λαμπρό μαντάτο Χαϊδεύοντας το στα βυζιά της με λαχτάρα Περισσότερο απ' όλους όμως φαίνεται να γοητεύεται ο Oδ. Ελύτης. Στο έργο του - ποιητικό και ζωγραφικό - βλέπομε συχνά να επανέρχεται μαζί με το φως, τη θάλασσα και τον ουρανό, το κοχύλι. |
Πώς να χωρέσει ο ουρανός σε μια κοχύλα ρόδινη.... (Ήλιος ο πρώτος).
Καθώς γλυκά φυσά ουρανός μεσ' σ' αδειανό κοχύλι....
(Άσμα Ηρωικό και Πένθιμο για τον Χαμένο Ανθυπολοχαγό της Αλβανίας).
Τρίμματα χοχλιδιών στον ήλιο...
(Έξη και μια τύψεις για τον ουρανό).
Bουή από πελαγίσιον κόχυλα...
(Μαρία Νεφέλη).
 |
Οδυσσέας ΕλύτηςΟ μικρός ναυτίλος, 1985
Τι πάει να πει «δεν πρέπει», «δεν αρμόζει». Εγώ έχω δει παρθένες κι έχω ανοίξει Το χνουδερό τους όστρακο να βρω το μέσα μέρος Το μέρος της καταστροφής και του θανάτου.Φλοίσβος φιλί -1984 Φλοίσβος φιλί στη χαϊδεμένη του άμμο Έρωτας. Τη γαλανή του ελευθερία ο γλάρος δίνει στον ορίζοντα. Κύματα φεύγουν έρχονται, αφρισμένη απόκριση στ’ αυτιά των κοχυλιών. Ποιος πήρε την ολόξανθη και την ηλιοκαμένη; Ο μπάτης με το διάφανό του φύσημα γέρνει πανί του ονείρου. Μακριά έρωτας την υπόσχεσή του μουρμουρίζει Φλοίσβος. Κύματα φεύγουν έρχονται, αφρισμένη απόκριση στ’ αυτιά των κοχυλιών. |
.jpg) |
| (Προσανατολισμοί) ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ Τώρα θά ῾χω σιμά μου ἕνα λαγήνι ἀθάνατο νερό Θά ῾χω ἕνα σχῆμα λευτεριᾶς ἀνέμου ποὺ κλονίζει Κι ἐκεῖνα τὰ χέρια σου ὅπου θὰ τυραννιέται ὁ ἔρωτας Κι ἐκεῖνο τὸ κοχύλι σου ὅπου θ᾿ ἀντηχεῖ τὸ Αἰγαῖο. |
 |
| Δοξαστικό, Οδυσσέας Ελύτης ΑΞΙΟΝ ΕΣΤΙ το φως και η πρώτη …. Των ψιθύρων η επώαση μες στα κοχύλια μιά χαμένη σαν όνειρο: η Αριγνώτα ένα φως μακρινό που λέει: κοιμήσου σαστισμένα φιλιά σαν πλήθος δέντρα |
 |
| Το κοχύλι-Οδυσσέας Ελύτης |
