Σελίδες

Τετάρτη 24 Δεκεμβρίου 2014

Το Ρόδι-σύμβολο γονιμότητας και αναγέννησης

Το Ρόδι στην Ιστορία
 Το Ρόδι στην Ιστορία
Aν ανατρέξουμε στην αρχαιότητα βλέπουμε ότι το ρόδι εξυμνείται σε Aιγυπτιακούς παπύρους, αναφέρεται στην Παλαιά Διαθήκη με το όνομα rimmon και εμφανίζεται στην Eλληνική Mυθολογία, την Pωμαϊκή ιστορία και το Kοράνι.
Πολύ πριν την Xριστιανική εποχή, τα ρόδια είχαν εισαχθεί στην Kίνα από τον Samarkhand.
Eίναι γενικά αποδεκτό ότι το ρόδι πρωτοεμφανίστηκε στην Περσία, και σιγά-σιγά προχώρησε στην Iνδία, βόρειο Aφρική, Eυρώπη, Kίνα και Aμερική.
Eίναι ένα από τα πρώτα φρούτα καλλιέργειας: τουλάχιστον από το 3000 π.X., ίσως νωρίτερα ακόμα, υπήρχαν κήποι με σταφύλια, ελιές, σύκα, χουρμάδες, αμύγδαλα και ρόδια στις κοιλάδες του Tίγρη-Eυφράτη, τον Nείλο και τα ποτάμια της Iνδίας.
Persephone” by oksanazhelisko
Στην αρχαία ελληνική μυθολογία η ροδιά αποτελούσε σύμβολο γονιμότητας και αναγέννησης

Σε έναν από τους πιο φημισμένους αρχαιοελληνικούς μύθους μάλιστα, αυτόν της Περσεφόνης, της Δήμητρας και του Άδη, επτά σποράκια ροδιού προσφέρονται από τον Άδη, άρχοντα του Κάτω Κόσμου, στην Περσεφόνη για να τη δέσει ισόβια κοντά του.

Σοφία Παπαγεωργίου ,Ζωγράφος
Αναμφισβήτητα η ροδιά είναι από τα αρχαιότερα δέντρα που καλλιέργησε ο άνθρωπος. Φέρεται ότι υπάρχει τουλάχιστον από το 4.000 π.Χ. 
Aυτό το φρούτο αναφέρεται σε διάφορους πολιτισμούς και θρησκείες.
Στο ένα από τα Θαύματα του Kόσμου, τους Kρεμαστούς Kήπους της Bαβυλώνας, εκεί όπου παραπαίει σήμερα το Iράκ του αλληλοσπαραγμού, οι ροδιές αναφέρονται εμφατικά σαν μέρος του θησαυρού του Nαβουχοδονόσορα II.
Σ’ αυτή την περιοχή, παλαιότερα γνωστή σαν Mεσοποταμία, το ρόδι ακόμα λατρεύεται και για τις θεραπευτικές του ιδιότητες και σαν σύμβολο ομορφιάς, μακροζωίας, γονιμότητας και σοφίας.
Στην Eλληνική και Περσική μυθολογία το φρούτο αυτό αναφέρεται σαν σύμβολο ζωής, αναγέννησης και ζευγαρώματος. 
Eξ αιτίας του ρόλου του στον Eλληνικό μύθο της Περσεφόνης, το ρόδι έγινε σύμβολο γονιμότητας, θανάτου και αιωνιότητας και ήταν το έμβλημα των Eλευσίνιων Mυστηρίων.

Oι αρχαίοι Kινέζοι πίστευαν ότι οι σπόροι του συμβόλιζαν την μακροζωία και την αθανασία.

The Holy Place - King Solomon's Temple showing the pomegranate and lily (lotus) flower motif at the top of the columns
Πηγή http://www.specialtyinterests.net/solomons_temple.html
Στην Eβραϊκή παράδοση συναντούμε τα ρόδια και σε θρησκευτικό και σε πολιτισμικό πλαίσιο.
Tο ρόδι χρησιμοποιήθηκε σαν διακοσμητικό στοιχείο στον Nαό του Σολομώντα , σε βασιλικά  εμβλήματα και στους μανδύες των ιερέων.

Ivory pomegranate bearing an 8th century BC Hebrew script. It is the only known object attributed to Solomon’s Temple in Jerusalem.
Πηγή http://www.galaxie.com/article/bspade04-2-03
 Mάλιστα, ένα μικροσκοπικό ρόδι από αλάβαστρο που φέρει επιγραφή στα αρχαία Eβραϊκά, είναι το μόνο εύρημα που ανακτήθηκε ποτέ από τον Nαό του Σολομώντα.https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjxsx0LNl4wCUn_4-KxSDtcWzdEFbFCygmDP2qxSjStPv1Kl6Yewh7RzTx4OakQUK2zpHOqlMUyduuUtXdcIJf4sxwJGW3jqEQTQIOImODD6iOzxoUd5doE6mbKmG4JstBM2EmiItqWoOZo/s1600/Pomegranate_249298.jpg

 Άραγε τι είναι αυτό περίεργο φρούτο;

H βοτανική ονομασία του ροδιού είναι Punica granatum – Punica είναι το όνομα της αρχαίας Φοινικικής πόλης στη βόρειο Aφρική όπου Pωμαίοι στρατιώτες οδεύοντας προς τον πρώτο από τους τρεις Φοινικικούς πολέμους τον 3ο αιώνα π.X. πρωτοείδαν τη ροδιά, ενώ granatum σημαίνει “κοκκώδες”.

Aυτά είναι οι σπόροι ή “επισπέρμιο”, ο χυμός και ο φλοιός. 

Kι’ ακόμα περισσότερο, ο κορμός, η ρίζα, τα φύλλα και τα άνθη της ροδιάς, όλα περιέχουν ιδιαίτερα και μοναδικά συστατικά και το καθένα έχει πολλαπλές και ενδιαφέρουσες ιδιότητες όταν χρησιμοποιείται σαν φάρμακο για ανάλωση από ανθρώπους και ζώα.

Garden of Pomegranates

Oι ιδιότητες του δένδρου και του καρπού
H ροδιά προσαρμόζεται εύκολα σε διαφορετικά εδάφη και είναι ανθεκτική σε πολύ σκληρές συνθήκες ζέστης, ξηρασίας και έλλειψης φροντίδας.
Eπομένως δεν είναι να απορεί κανείς που ο αρχαίος κόσμος ήταν γεμάτος δασύλλια με ροδιές και οι άγριες ροδιές ήταν διάσπαρτες παντού, ενώ μερικές από αυτές διατηρούνται μέχρι σήμερα.

Σε ένα χωριό στην Mενόρκα των Bαλεαρίδων νήσων της Mεσογείου υπάρχει μία και μοναδική αρχαία ροδιά η οποία μόλις που καταφέρνει να βγάλει ένα, το πολύ δύο ρόδια στα βαθειά της γεράματα.
Πρέπει να έχει έρθει με τους Φοίνικες, τους ακούραστους ταξιδιώτες και εμπόρους, που άνοιξαν εμπορικούς δρόμους από ξηράς και θαλάσσης και στην αρχαιότητα έλεγχαν ένα μεγάλο μέρος του Mεσογειακού εμπορίου.
Θεωρείται ότι η ροδιά μπορεί να ζήσει πάνω από 200 χρόνια αλλά τα στοιχεία για την ακριβή ηλικία αυτής της ροδιάς της Mενόρκα είναι ασαφή.

Τι άλλο δεν ξέραμε για το ρόδι
    Στην Αρχαία Ελλάδα, το ρόδι συμβόλιζε τη ζωή και την αναγέννηση.
    Στην Περσική μυθολογια, ο Isfander τρώει ένα ρόδι και γίνεται ανίκητος.
    Στη βουδιστική παράδοση, τα ρόδια είναι ένα απο τα τρία ιερά φρούτα.
  Σύμφωνα με τα ισλαμικά κείμενα, ο παράδεισος που περιγράφεται στο Κοράνι, περιλαμβάνει 4 κήπους με πηγές, σκιές και φρούτα, ένα από τα οποία είναι το ρόδι. Το σπάσιμο του ροδιού στους γάμους και την Πρωτοχρονιά συμβολίζει την καλή τύχη (και τη γονιμότητα).

Πηγή

Πίνακες Ζωγραφικής με θέμα το Ρόδι

 Proserpine (Persephone) - Dante Gabriel Rossetti - 1880

  Venus Verticordia - Dante Gabriel Rossetti - 1864-1868

 Madonna of the pomegranate - Sandro Botticelli - 1487

 The virgin and child with a pomegranate - Sandro Botticelli - 1480-1500

  Girl with a pomegranate - William Adolphe Bouguereau - 1875

 Marchande de grenades - William Adolphe Bouguereau - 1825-1905

Pomegranates - Albert Joseph Moore

Madchen mit Granatapfeln Girl with Pomegranates 1912

Woman Carrying a Basket Full of Pomegranates-Edwin Longsden Long -

 Πίνακες ζωγραφικής, Γαλιώτος Ανδρέας

Γαλιώτος Ανδρέας

Καρπός Ροδιάς-Βαλέρια Κουσίδου
Πίνακες ζωγραφικής, Κώστας Ρηγούλης




Κυριακή 30 Νοεμβρίου 2014

Το Μονόγραμμα- Οδυσσέας Ελύτης

 "Το Μονόγραμμα'' αποτελείται από 7 μέρη που το καθένα του περιλαμβάνει 7 στίχους ή πολλαπλάσια του 7, που φτάνουν στο κεντρικό μέρος (IV) τους 49 στίχους (7Χ7) για ν` αρχίσουν να μειώνονται βαθμιαία ως το τέλος. [...] Αυτοί οι συνδυασμοί, με τη σειρά τους, σχηματίζουν έναν αρμονικό ρόμβο που οι αριθμοί των γραμμών του, είτε προστεθούν κάθετα είτε οριζόντια, δίνουν τα αθροίσματα 7, 21, 35, 49, 35, 21, 7. [...]

 "Η αυστηρή αυτή αριθμητική πειθαρχία δεν αποβλέπει ουσιαστικά σε τίποτε άλλο παρά στο να υποταχθεί και να ελεγχθεί ό,τι από τη φύση του τείνει να είναι διάχυτο, ατίθασο και απειθάρχητο, το ερωτικό συναίσθημα"
(Mario Vitti, Οδυσσέας Ελύτης)
Ό Μάριο Βίττι (ιτ.Mario Vitti 1926 Κωνσταντινούπολη) είναι Ιταλός ερευνητής της νέας ελληνικής φιλολογίας και ομότιμος καθηγητής της ελληνικής φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Tuscia στο Βιτέρμπο της Ιταλίας

Μελέτησε τα έργα των Ελύτη και Σεφέρη. 
Έχει λάβει τιμητικά διδακτορικούς τίτλους από τα πανεπιστήμια Παρισιού, Θεσσαλονίκης και Κύπρου και βραβεύτηκε από την Ένωση Ελλήνων Λογοτεχνών.

ΤΟ ΜΟΝΟΓΡΑΜΜΑ  (1971)
       Θα πενθώ πάντα -μ' ακούς;- για σένα,
                              μόνος, στον Παράδεισο


                                           Ι

Θα γυρίσει αλλού τις χαρακιές
Της παλάμης, η Μοίρα, σαν κλειδούχος
Μια στιγμή θα συγκατατεθεί ο Καιρός
 
Πως αλλιώς, αφού αγαπιούνται οι άνθρωποι
Θα παραστήσει ο ουρανός τα σωθικά μας
Και θα χτυπήσει τον κόσμο η αθωότητα
Με το δριμύ του μαύρου του θανάτου.

   II
Πενθώ τον ήλιο και πενθώ τα χρόνια που έρχονται
Χωρίς εμάς και τραγουδώ τ' άλλα που πέρασαν
Εάν είναι αλήθεια

Μιλημένα τα σώματα και οι βάρκες που έκρουσαν γλυκά
Οι κιθάρες που αναβόσβησαν κάτω από τα νερά
Τα �πίστεψέ με� και τα �μη�
Μια στον αέρα, μια στη μουσική

Τα δυο μικρά ζώα, τα χέρια μας
Που γύρευαν ν' ανέβουνε κρυφά το ένα στο άλλο

Η γλάστρα με το δροσαχί στις ανοιχτές αυλόπορτες
Και τα κομμάτια οι θάλασσες που ερχόντουσαν μαζί
Πάνω απ' τις ξερολιθιές, πίσω απ' τους φράχτες
Την ανεμώνα που κάθισε στο χέρι σου
Κι έτρεμε τρεις φορές το μωβ τρεις μέρες πάνω από
        τους καταρράχτες

Εάν αυτά είναι αλήθεια τραγουδώ
Το ξύλινο δοκάρι και το τετράγωνο φαντό
Στον τοίχο, τη Γοργόνα με τα ξέπλεκα μαλλιά
Τη γάτα που μας κοίταξε μέσα στα σκοτεινά
Παιδί με το λιβάνι και με τον κόκκινο σταυρό
Την ώρα που βραδιάζει στων βράχων το απλησίαστο
Πενθώ το ρούχο που άγγιξα και μου ήρθε ο κόσμος.
   III
Έτσι μιλώ για σένα και για μένα
 
Επειδή σ' αγαπώ και στην αγάπη ξέρω
Να μπαίνω σαν Πανσέληνος
Από παντού, για το μικρό το πόδι σου μες στ' αχανή σεντόνια
Να μαδάω γιασεμιά - κι έχω τη δύναμη
Αποκοιμισμένη, να φυσώ να σε πηγαίνω
Μέσ' από φεγγερά περάσματα και κρυφές της θάλασσας στοές
Υπνωτισμένα δέντρα με αράχνες που ασημίζουνε

Ακουστά σ' έχουν τα κύματα
Πως χαϊδεύεις, πως φιλάς
Πως λες ψιθυριστά το �τι� και το �ε�

Τριγύρω στο λαιμό στον όρμο
Πάντα εμείς το φως κι η σκιά
Πάντα εσύ τ' αστεράκι και πάντα εγώ το σκοτεινό πλεούμενο
Πάντα εσύ το λιμάνι κι εγώ το φανάρι το δεξιά
Το βρεμένο μουράγιο και η λάμψη επάνω στα κουπιά
Ψηλά στο σπίτι με τις κληματίδες
Τα δετά τριαντάφυλλα, το νερό που κρυώνει
Πάντα εσύ το πέτρινο άγαλμα και πάντα εγώ η σκιά που μεγαλώνει
Το γερτό παντζούρι εσύ, ο αέρας που το ανοίγει εγώ
Επειδή σ' αγαπώ και σ' αγαπώ
Πάντα εσύ το νόμισμα κι εγώ η λατρεία που το εξαργυρώνει:
Τόσο η νύχτα, τόσο η βοή στον άνεμο
Τόσο η στάλα στον αέρα, τόσο η σιγαλιά
Τριγύρω η θάλασσα η δεσποτική
Καμάρα τ' ουρανού με τ' άστρα
Τόσο η ελάχιστή σου αναπνοή
Που πια δεν έχω τίποτε άλλο
Μες στους τέσσερις τοίχους, το ταβάνι, το πάτωμα
Να φωνάζω από σένα και να με χτυπά η φωνή μου
Να μυρίζω από σένα και ν' αγριεύουν οι άνθρωποι
Επειδή το αδοκίμαστο και το απ' αλλού φερμένο
Δεν τ' αντέχουν οι άνθρωποι κι είναι νωρίς, μ' ακούς
Είναι νωρίς ακόμη μες στον κόσμο αυτόν αγάπη μου

Να μιλώ για σένα και για μένα.

  IV
Είναι νωρίς ακόμη μες στον κόσμο αυτόν, μ' ακούς
Δεν έχουν εξημερωθεί τα τέρατα, μ' ακούς
Το χαμένο μου αίμα και το μυτερό, μ' ακούς
Μαχαίρι
Σαν κριάρι που τρέχει μες στους ουρανούς
Και των άστρων τους κλώνους τσακίζει, μ' ακούς
Είμ' εγώ, μ' ακούς
Σ' αγαπώ, μ'ακούς
Σε κρατώ και σε πάω και σου φορώ
Το λευκό νυφικό της Οφηλίας, μ' ακούς
Που μ' αφήνεις, που πας και ποιος, μ' ακούς
 
Σου κρατεί το χέρι πάνω απ' τους κατακλυσμούς
 
Οι πελώριες λιάνες και των ηφαιστείων οι λάβες
Θα 'ρθει μέρα, μ' ακούς
Να μας θάψουν, κι οι χιλιάδες ύστερα χρόνοι
Λαμπερά θα μας κάνουν πετρώματα, μ' ακούς
Να γυαλίσει επάνω τους η απονιά, μ' ακούς
Των ανθρώπων
Και χιλιάδες κομμάτια να μας ρίξει
 
Στα νερά ένα ένα, μ' ακούς
Τα πικρά μου βότσαλα μετρώ, μ' ακούς
Κι είναι ο χρόνος μια μεγάλη εκκλησία, μ' ακούς
Όπου κάποτε οι φιγούρες
Των Αγίων
Βγάζουν δάκρυ αληθινό, μ' ακούς
Οι καμπάνες ανοίγουν αψηλά, μ' ακούς
Ένα πέρασμα βαθύ να περάσω
Περιμένουν οι άγγελοι με κεριά και νεκρώσιμους ψαλμούς
Πουθενά δεν πάω, μ' ακούς
Ή κανείς ή κι οι δύο μαζί, μ' ακούς

Το λουλούδι αυτό της καταιγίδας και, μ' ακούς
Της αγάπης
Μια για πάντα το κόψαμε
Και δε γίνεται ν' ανθίσει αλλιώς, μ' ακούς
Σ' άλλη γη, σ' άλλο αστέρι, μ' ακούς
Δεν υπάρχει το χώμα, δεν υπάρχει ο αέρας
Που αγγίξαμε, ο ίδιος, μ' ακούς
Και κανείς κηπουρός δεν ευτύχησε σ' άλλους καιρούς
Από τόσον χειμώνα κι από τόσους βοριάδες, μ' ακούς
Να τινάξει λουλούδι, μόνο εμείς, μ' ακούς

Μες στη μέση της θάλασσας
Από μόνο το θέλημα της αγάπης, μ' ακούς
Ανεβάσαμε ολόκληρο νησί, μ' ακούς
Με σπηλιές και με κάβους κι ανθισμένους γκρεμούς
Άκου, άκου
Ποιος μιλεί στα νερά και ποιος κλαίει -ακούς;
Ποιος γυρεύει τον άλλο, ποιος φωνάζει -ακούς;
Είμ' εγώ που φωνάζω κι είμ' εγώ που κλαίω, μ' ακούς
Σ' αγαπώ, σ' αγαπώ, μ' ακούς.

  V
Για σένα έχω μιλήσει σε καιρούς παλιούς
Με σοφές παραμάνες και μ' αντάρτες απόμαχους
Από τι να 'ναι που έχεις τη θλίψη του αγριμιού
Την ανταύγεια στο πρόσωπο του νερού του τρεμάμενου
Και γιατί, λέει, να μέλλει κοντά σου να 'ρθω
Που δε θέλω αγάπη αλλά θέλω τον άνεμο
Αλλά θέλω της ξέσκεπης όρθιας θάλασσας τον καλπασμό
 
Και για σένα κανείς δεν είχε ακούσει
Για σένα ούτε το δίκταμο ούτε το μανιτάρι
Στα μέρη τ' αψηλά της Κρήτης τίποτα
Για σένα μόνο δέχτηκε ο Θεός να μου οδηγεί το χέρι
 
Πιο δω, πιο κει, προσεχτικά σ' όλο το γύρο
Του γιαλού του προσώπου, τους κόλπους, τα μαλλιά
Στο λόφο κυματίζοντας αριστερά
Το σώμα σου στη στάση του πεύκου του μοναχικού
Μάτια της περηφάνιας και του διάφανου
Βυθού, μέσα στο σπίτι με το σκρίνιο το παλιό

Τις κίτρινες νταντέλες και το κυπαρισσόξυλο
Μόνος να περιμένω που θα πρωτοφανείς
Ψηλά στο δώμα ή πίσω στις πλάκες της αυλής
Με τ' άλογο του Αγίου και το αυγό της Ανάστασης

Σαν από μια τοιχογραφία καταστραμμένη
Μεγάλη όσο σε θέλησε η μικρή ζωή
Να χωράς στο κεράκι τη στεντόρεια λάμψη την ηφαιστειακή
Που κανείς να μην έχει δει και ακούσει
Τίποτα μες στις ερημιές τα ερειπωμένα σπίτια
Ούτε ο θαμμένος πρόγονος άκρη άκρη στον αυλόγυρο
Για σένα ούτε η γερόντισσα μ' όλα της τα βοτάνια
 
Για σένα μόνο εγώ, μπορεί και η μουσική
Που διώχνω μέσα μου αλλ' αυτή γυρίζει δυνατότερη
Για σένα το ασχημάτιστο στήθος των δώδεκα χρονώ
Το στραμμένο στο μέλλον με τον κρατήρα κόκκινο
Για σένα σαν καρφίτσα η μυρωδιά η πικρή
Που βρίσκει μες στο σώμα και που τρυπάει τη θύμηση
Και να το χώμα, να τα περιστέρια, να η αρχαία μας γη.
VI
Έχω δει πολλά και η γη μέσ' απ' το νου μου φαίνεται ωραιότερη
Ωραιότερη μες στους χρυσούς ατμούς
Η πέτρα η κοφτερή, ωραιότερα
Τα μπλάβα των ισθμών και οι στέγες μες στα κύματα
Ωραιότερες οι αχτίδες όπου δίχως να πατείς περνάς
Αήττητη όπως η Θεά της Σαμοθράκης πάνω από τα βουνά
       της θάλασσας

Έτσι σ' έχω κοιτάξει που μου αρκεί
Να 'χει ο χρόνος όλος αθωωθεί

Μες στο αυλάκι που το πέρασμά σου αφήνει
Σαν δελφίνι πρωτόπειρο ν' ακολουθεί

Και να παίζει με τ' άσπρο και το κυανό η ψυχή μου!
Νίκη, νίκη όπου έχω νικηθεί
Πριν από την αγάπη και μαζί
Για τη ρολογιά και για το γκιούλ μπρισίμι
Πήγαινε, πήγαινε και ας έχω εγώ χαθεί
Μόνος, και ας είναι ο ήλιος που κρατείς ένα παιδί νεογέννητο
Μόνος, και ας είμ' εγώ η πατρίδα που πενθεί
Ας είναι ο λόγος που έστειλα να σου κρατεί δαφνόφυλλο
Μόνος, ο αέρας δυνατός και μόνος τ' ολοστρόγγυλο
Βότσαλο στο βλεφάρισμα του σκοτεινού βυθού
Ο ψαράς που ανέβασε κι έριξε πάλι πίσω στους καιρούς
        τον Παράδεισο!



                             
VII
Στον Παράδεισο έχω σημαδέψει ένα νησί
Απαράλλαχτο εσύ κι ένα σπίτι στη θάλασσα

Με κρεβάτι μεγάλο και πόρτα μικρή
Έχω ρίξει μες στ' άπατα μιαν ηχώ
Να κοιτάζομαι κάθε πρωί που ξυπνώ

Να σε βλέπω μισή να περνάς στο νερό
Και μισή να σε κλαίω μες στον Παράδεισο.